ΟΛΥΜΠΙΑ - Τα λουτρά . . . Τα ελληνικά λουτρά στην αρχαία Ολυμπία είναι τα παλαιότερα λουτρά του ιερού και βρίσκονται στη δυτική πλευρά, έξω από τον ιερό περίβολο της Άλτης, κοντά στις όχθες του ποταμού Κλαδέου. Χτίστηκαν τον 5ο αιώνα π.Χ. και αναπτύχθηκαν περαιτέρω καθ' όλη τη διάρκεια της χρήσης τους. Τον 2ο αιώνα μ.Χ., χρησίμευσαν ως θεμέλιο για την κατασκευή των λουτρών του Κλαδέου. Ονομάζονται ελληνικά λουτρά για να διακρίνονται από τα λουτρά των ρωμαϊκών χρόνων στην ίδια περιοχή. Το αρχικά απλό κτίριο με το σιντριβάνι μετατράπηκε σταδιακά σε έναν πολυτελή χώρο με πιο σύνθετη αρχιτεκτονική και πλούσια διακόσμηση και ψηφιδωτά. Στα ρωμαϊκά χρόνια, τα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης τελειοποιήθηκαν. Υπήρχαν τόσο ζεστά όσο και κρύα λουτρά, όπως συνηθιζόταν στα κέντρα προπόνησης και αγώνων. Τα ελληνικά λουτρά χτίστηκαν για να καλύψουν τις ανάγκες των αθλητών, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν για να πλένονται μετά την προπόνηση ή μετά τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τότε, οι αθλητές έτριβαν το σώμα τους με λάδι και στη συνέχεια το πασπάλιζαν με σκόνη κατά τη διάρκεια της προπόνησης για να βελτιώσουν την απόδοσή τους. Αυτή ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία, αλλά ήταν απαραίτητη και ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο τελετουργικό. Ο καθαρισμός του σώματός τους μετά τις προπονήσεις και τους αθλητικούς αγώνες ήταν πολύ σημαντικός για τους αθλητές. Πρώτα χρησιμοποιούσαν το στρίγκιλο για να ξύσουν τα έλαια και τη σκόνη από το σώμα τους. Στη συνέχεια τους έκαναν μασάζ για να ηρεμήσουν το νευρικό σύστημα. Το τελευταίο μέρος ήταν ο «καθαρισμός» του σώματος και της ψυχής με νερό. Στους πρόποδες του λόφου Κρόνιων, κοντά στη σημερινή είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, βρίσκονται τα λεγόμενα λουτρά Κρόνιων - ένα πολύπλοκο συγκρότημα εξοπλισμένο μεταξύ άλλων με πισίνα και λουτρά.                                     Ελληνικό λουτρό                                               Οι Θέρμες Κρονίου Οι αίθουσες του περιστυλίου της πισίνας είναι διακοσμημένες με ένα γεωμετρικό μοτίβο οκταγώνων και τετραγώνων. Η επανάληψη διακόπτεται στο κέντρο κάθε στοάς από ένα ορθογώνιο πεδίο με εικονιστική απεικόνιση. Το «έμβλημα» της δυτικής αίθουσας απεικονίζει έναν τρίτωνα με τέσσερις ιπποκάμπους να τον πλαισιώνουν. Ο πίνακας διαστάσεων 0,91 x 2,74 μέτρων ήταν προσανατολισμένος προς τα δυτικά, όπου βρισκόταν αρχικά η αντιπροσωπευτική είσοδος του κτιρίου. Το νερό που περιβάλλει τα θαλάσσια πλάσματα υποδηλώνεται από μερικές γκρίζες γραμμές στο λευκό φόντο. Στις μορφές κυριαρχούν οι αποχρώσεις του καφέ και του γκρι. Στο πρόσωπο του Τρίτωνα, οι τεσέλες είναι ανομοιόμορφα κομμένες και ενωμένες μεταξύ τους με ιμπρεσιονιστικό τρόπο. Οι ανακρίβειες στην αναπαραγωγή των μορφών και του γεωμετρικού πλαισίου υποδηλώνουν ότι ο ψηφιδωτής δεν είχε κατανοήσει σωστά το πρότυπό του ή ότι εργάστηκε πολύ γρήγορα και ανακριβώς. Τα πόδια του σε μεγάλο βαθμό εξανθρωπισμένου Τρίτωνα συγχωνεύονται από τα γόνατα σε δύο σπειροειδώς στριμμένα πτερύγια. Υποδεικνύεται μόνο η βάση του δεξιού ουραίου πτερυγίου. Στην αριστερή πλευρά του σώματος, ωστόσο, η πορεία του δεν είναι σαφώς αναγνωρίσιμη. Το τρίχωμα δεν είναι τυλιγμένο γύρω από το μπράτσο, όπως συμβαίνει συνήθως, αλλά είναι κρυμμένο κάτω από τη μασχάλη. Το χρώμα των χαλινών αλλάζει τυχαία από σκούρο καφέ και μαύρο σε ανοιχτό καφέ. Στο δεξί του χέρι, ο Τρίτωνας κρατά λανθασμένα τα χαλινάρια μόνο ενός ιπποκάμπου. Υπάρχουν επίσης ασυνέπειες στο κάδρο: ένας σταυρός έχει παραλειφθεί σε ένα ορθογώνιο πεδίο, οι ριγωτές λωρίδες μεταξύ των ορθογωνίων αναπαράγονται διαφορετικά και η κόκκινη γραμμή του μαιάνδρου διακόπτεται μία φορά.      Θέρμες Κρονίου: Ο Τρίτων και Τετράγα      Θέρμες Κρονίου: Νηρηίδα καβάλα σε θαλάσσιο ζώο Στα νότια των ιαματικών λουτρών βρέθηκε μια άλλη ψηφιδωτή εικόνα με μια Νηρηίδα να ιππεύει ένα θαλάσσιο ζώο προς τα αριστερά. Το πεδίο διαστάσεων 1,02 x 2,76 μέτρων ήταν προσανατολισμένο προς το νότο, αν και δεν υπήρχε πόρτα. Όταν βρέθηκε, το κεφάλι του ζώου ήταν ακόμη άθικτο, όπως δείχνει μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του περασμένου αιώνα. Στο ψηφιδωτό κυριαρχούν οι αποχρώσεις του πράσινου, του γκρι και του καφέ. Ο μανδύας τονίζεται ιδιαίτερα από τις κίτρινες ψηφίδες. Ο μαιάνδρος της σβάστικας που πλαισιώνει το ψηφιδωτό είναι κάπως στενότερος και λεπτομερέστερος από ό,τι στο ψηφιδωτό του τρίτωνα και περικλείει τετράγωνα αντί για οριζόντια ορθογώνια. Υπάρχουν επίσης διαφορές στην απεικόνιση των μορφών. Για παράδειγμα, τα ουραία πτερύγια του θαλάσσιου ζώου και ο ιππόκαμπος σχηματίζονται εντελώς διαφορετικά. Στην περίπτωση του θαλάσσιου ζώου, το πτερύγιο έχει πολυάριθμες αιχμές, ενώ στην περίπτωση του ιππόκαμπου χωρίζεται απλώς σε δύο μέρη. Η πλαστικότητα εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους, για παράδειγμα, το ελαφρύ, κεντρικό τμήμα του θαλάσσιου ζώου είναι εναλλάξ ριγωτό σε γαλάζιο, πράσινο και λευκό χρώμα, ενώ ο ιππόκαμπος υποδεικνύεται μόνο σε αποχρώσεις του γκρι. Είναι επίσης εντυπωσιακό το γεγονός ότι το κεφάλι της νηρηίδας αγγίζει σχεδόν το εσωτερικό όριο του κάδρου, ενώ ο τρίτωνας καταλαμβάνει μόλις και μετά βίας περισσότερο από το μισό ύψος της εικόνας που του διατίθεται. Όλες αυτές οι διαφορές θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ότι εδώ εργάζονταν δύο διαφορετικοί ψηφιδωτές. Το μεταγενέστερο ασπρόμαυρο ψηφιδωτό με τα δελφίνια είναι πολύ απλούστερο και πιο χονδροειδές από τις άλλες δύο ψηφιδωτές εικόνες. Το πλαίσιο αποτελείται μόνο από δύο μπλε λωρίδες με μια φαρδιά λευκή λωρίδα στο κέντρο. Μόνο λίγες λεπτομέρειες σε κόκκινο και λευκό χρώμα ζωντανεύουν τα σκούρα μπλε σώματα των δελφινιών. Σε αντίθεση με το ψηφιδωτό του Τριτόνου, τα κύματα υποδεικνύονται από βαθμιδωτές μπλε λωρίδες. Οι Θέρμες Κλαδέου Στη δυτική άκρη του ιερού, ακριβώς δίπλα στον ποταμό Κλαδέο, υπάρχει ένα θερμικό συγκρότημα που αποκαλύφθηκε από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο σε δύο ανασκαφικές εκστρατείες το 1876-1881 και το 1940-1941. Πρόκειται για ένα κλειστό μπλοκ 14 δωματίων χωρίς εσωτερικές αυλές. Όλα τα δωμάτια ήταν εξοπλισμένα με ψηφιδωτά δάπεδα. Η είσοδος ήταν νοτιοανατολικά και οδηγούσε μετά από ένα αποχωρητήριο στο λεγόμενο αίθριο. Το παρακείμενο δωμάτιο στα δυτικά χρησίμευε πιθανώς ως αντιπροσωπευτικό «σαλόνι» όπου οι λουόμενοι συναντιόντουσαν για να συζητήσουν και να χαλαρώσουν. Από εδώ ήταν προσβάσιμα το apodyterium (αποδυτήριο), το frigidarium (ψυχρό λουτρό), το laconicum (λουτρό ιδρώτα) και ένα μικρό μονό λουτρό στη βόρεια πλευρά. Τα ψηφιδωτά από τους Θέρμες Κλαδέου μπορούν να χρονολογηθούν στην Τραϊανική-Αδριανή περίοδο με βάση τα ευρήματα. Στη θέση των λουτρών υπήρχε αρχικά μια μεγάλη πισίνα, η οποία κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. και συμπληρώθηκε μόνο κατά την αυτοκρατορική περίοδο. Τα πιο πρόσφατα ευρήματα από την επίχωσή της χρονολογούνται στα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. Η πισίνα πιθανώς ισοπεδώθηκε γύρω στο 100 μ.Χ. για να δημιουργηθεί χώρος οικοδόμησης για τους Θέρμες Κλαδέου.      Θέρμες Κλαδέου: Δάπεδο      Θέρμες Κλαδέου: Ψηφιδωτό στην κεντρική αίθουσα Τα δάπεδα είναι διακοσμημένα με απλά μοτίβα που καταργούν εντελώς τα προοπτικά εφέ. Το λευκό φόντο κυριαρχεί, με τα επιμέρους μοτίβα να ξεχωρίζουν σαφώς το ένα από το άλλο. Αντίστοιχα γεωμετρικά μοτίβα και φυτικά μοτίβα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Ιταλία κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., αλλά εκεί αποδίδονται σχεδόν αποκλειστικά σε ασπρόμαυρο χρώμα, ενώ εδώ εμπλουτίζονται με έντονα χρώματα όπως το πορτοκαλί, το ροζ, το πράσινο και το σκούρο κόκκινο. Το πιο εκλεπτυσμένο μωσαϊκό βρίσκεται στο κεντρικό «σαλόνι» (36 τετραγωνικά μέτρα) με μοτίβο από ροζ τετράφυλλα με μαύρο περίγραμμα. Το κέντρο της αίθουσας αναδεικνύεται από εννέα ζεύγη σκούρων κόκκινων πελμάτων. Το χαλί των πελτών πλαισιώνεται από μια άμπελο άκανθας με δέκα σπείρες σε κάθε πλευρά, οι οποίες εκφύονται από έναν τρίφυλλο κάλυκα στο κέντρο. Η διακόσμηση με έλικες ζωντανεύει από δέκα διαφορετικά σχήματα λουλουδιών. Οι κάλυκες ακάνθου στο κέντρο κάθε πλευράς είναι επίσης διαφορετικά διαμορφωμένοι. Δύο φύλλα ακάνθου, που αποδίδονται σε μαύρο, πορτοκαλί και ροζ χρώμα, κόκκινα και πράσινα δευτερεύοντα βλαστάρια περιβάλλουν το στέλεχος ενός παπύρου, το οποίο φέρει ένα μικρό λουλούδι στο κέντρο. Τα επιμέρους στοιχεία (μίσχοι, φύλλα και άνθη) είναι σχεδιασμένα με ακρίβεια και εμφανίζονται σχεδόν «κλασικιστικά». Στο αίθριο, στο αποδυτήριο και σε δύο μικρά δωμάτια στη βόρεια πλευρά του λουτρικού συγκροτήματος, το δάπεδο αποτελείται από μαρμάρινες πλάκες διαφορετικού χρώματος και λευκές ψηφίδες. Τα ανομοιόμορφα κομμάτια μαρμάρου, προφανώς υπολείμματα πλακών επικάλυψης τοίχων, είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο ώστε τα κενά μεταξύ τους να συμπληρώνονται από δύο έως τρεις σειρές μικρότερων λίθινων κύβων. Τέτοια δάπεδα από μαρμάρινες πλάκες είναι εξαιρετικά σπάνια στην Ελλάδα.